Narcystyczne zaburzenie osobowości (NPD) to jedno z najbardziej destrukcyjnych zaburzeń osobowości, które potrafi odcisnąć trwałe piętno na relacjach z innymi. Osoby z NPD często zmagają się z trudnościami w związkach, przyjaźniach, relacjach rodzinnych i zawodowych. Co jednak najważniejsze – ich bliscy także cierpią, często nie zdając sobie sprawy, że przyczyną ich bólu emocjonalnego może być kontakt z osobą o cechach narcystycznych.
Umów darmową konsultację z opiekunem terapii
W tym artykule przedstawiamy najnowsze badania z lat 2019–2024 dotyczące wpływu narcystycznego zaburzenia osobowości na relacje interpersonalne. Dowiesz się, jak rozpoznać narcyza w związku, jakie mechanizmy psychologiczne niszczą relacje z nim oraz jakie konsekwencje ponoszą osoby z jego otoczenia.
Czym jest narcystyczne zaburzenie osobowości?
Narcystyczne zaburzenie osobowości (NPD) to zaburzenie z grupy osobowości typu B. Charakteryzuje się ono:
wyolbrzymionym poczuciem własnej wartości,
potrzebą podziwu,
brakiem empatii wobec innych.
Choć z pozoru osoby narcystyczne mogą wydawać się charyzmatyczne i pewne siebie, za tą fasadą często kryje się głęboki lęk przed porażką i poczucie wstydu. Badania pokazują, że około 1–2% populacji cierpi na NPD – częściej są to mężczyźni.
Jak narcyz niszczy relacje? Typowe zachowania i mechanizmy
Relacja z narcyzem często przypomina emocjonalny rollercoaster. Z jednej strony potrafi być czarujący, uwodzicielski i niezwykle przekonujący. Z drugiej – chłodny, okrutny i wyrachowany. Oto najczęstsze zachowania i mechanizmy, jakie występują w relacjach z osobami z NPD:
1. Brak empatii
Narcyz nie jest w stanie wczuć się w emocje drugiej osoby. Bagatelizuje uczucia partnera, dzieci czy przyjaciół i nie odczuwa winy za wyrządzone krzywdy.
2. Idealizacja i dewaluacja
Na początku relacji stawia drugą osobę na piedestale, zasypując ją komplementami (love bombing), by po czasie zrzucić ją na samo dno poprzez chłód, krytykę i pogardę.
3. Manipulacja
Narcyz wykorzystuje techniki manipulacyjne: gaslighting, wzbudzanie winy, przekręcanie faktów, a nawet posługiwanie się emocjami innych, by osiągnąć swoje cele.
4. Potrzeba ciągłego podziwu
Nienasycona potrzeba atencji sprawia, że narcyz domaga się bycia w centrum uwagi. Każda krytyka może wywołać u niego gniew lub agresję.
5. Wysoka kontrola i zazdrość
Choć sam często flirtuje i łamie granice, potrafi być zaborczy i podejrzliwy wobec bliskich.
Masz wątpliwości, od czego zacząć? Skorzystaj z 15-minutowej darmowej konsultacji z naszym opiekunem terapii. To bezpłatna rozmowa, podczas której wspólnie przyjrzymy się Twoim potrzebom, pomożemy dobrać odpowiedni nurt terapii i specjalistę, a jeśli masz już wyniki testów – omówimy je razem. To bezpieczna i komfortowa przestrzeń, w której możesz zadać pytania i zrobić pierwszy krok w stronę zmiany.
Narcyz w związku – toksyczna miłość
Związek z narcyzem często zaczyna się jak bajka. Partner czuje się wyjątkowy, adorowany, kochany jak nigdy wcześniej. Niestety – to tylko faza idealizacji. Gdy tylko narcyz przestaje być podziwiany, zaczyna dewaluację: pojawia się krytyka, chłód, ignorowanie potrzeb partnera.
Partnerzy osób z NPD często doświadczają:
gaslightingu,
przemocy emocjonalnej (a czasem fizycznej),
obniżenia samooceny,
depresji i lęku,
izolacji od otoczenia.
Badania pokazują, że partnerzy narcyzów mają znacznie niższą satysfakcję ze związku oraz podwyższone ryzyko PTSD.
Sprawdź też —> Diagnoza zaburzeń osobowości
Narcyz w rodzinie – jak cierpią dzieci i bliscy?
Rodzic z narcystycznym zaburzeniem osobowości często postrzega dzieci jako przedłużenie siebie. Oczekuje perfekcji, sukcesów i podziwu, ale nie okazuje miłości ani wsparcia emocjonalnego.
Najczęstsze skutki wychowania przez narcyza:
chroniczne poczucie winy i wstydu,
niska samoocena,
lęk przed porażką,
zaburzenia depresyjne i lękowe w dorosłości.
Narcyz potrafi dzielić rodzeństwo na “złote dziecko” i “kozła ofiarnego”, stosując strategię „dziel i rządź”. Zdarza się też, że osoby z NPD wykorzystują finansowo lub emocjonalnie innych członków rodziny.
Narcyz w pracy – urok i destrukcja
W środowisku zawodowym narcyz może błyszczeć. Jest ambitny, pewny siebie, charyzmatyczny. Jednak za tą maską kryje się:
brak lojalności wobec zespołu,
zrzucanie winy na innych,
potrzeba dominacji,
nieumiejętność przyjmowania krytyki,
destrukcyjny styl zarządzania.
Narcyz jako przełożony potrafi być tyranem. Jako współpracownik – rywalizuje i podważa kompetencje innych. Efekt? Toksyczna atmosfera pracy, wysoka rotacja i wypalenie zawodowe w zespole.
Jak chronić się przed narcyzem? Wsparcie i terapia
Jeśli jesteś w relacji z osobą narcystyczną (partnerem, rodzicem, przyjacielem lub współpracownikiem), nie jesteś bezbronny. Oto kilka kroków, które warto rozważyć:
Ustal granice – jasno określ, na co się zgadzasz, a na co nie.
Nie daj się manipulować – naucz się rozpoznawać techniki gaslightingu i szantażu emocjonalnego.
Skorzystaj z pomocy specjalisty – terapia indywidualna może pomóc Ci odzyskać poczucie własnej wartości.
Rozważ ograniczenie kontaktu – czasem zerwanie relacji to jedyna droga do zdrowia psychicznego.
Dołącz do grup wsparcia – rozmowy z osobami, które przeszły przez podobne doświadczenia, mogą być niezwykle wspierające.
Podsumowanie
Narcystyczne zaburzenie osobowości to nie tylko problem osoby dotkniętej tym zaburzeniem – to także ogromne wyzwanie dla jej otoczenia. Relacja z narcyzem może być toksyczna, wyczerpująca i destrukcyjna. Dlatego tak ważna jest świadomość, edukacja i poszukiwanie wsparcia.
Jeśli rozpoznajesz takie schematy w swoim życiu – nie ignoruj ich. Zadbaj o siebie. Relacje powinny nas wspierać, a nie niszczyć.
📚 Bibliografia
Caligor, E., Levy, K. N., & Yeomans, F. E. (2019). Narcissistic Personality Disorder: Diagnostic and Clinical Challenges. The American Journal of Psychiatry, 176(5), 338–344. https://doi.org/10.1176/appi.ajp.2018.18111283
Day, N. J., Townsend, M. L., & Grenyer, B. F. S. (2020). Living with pathological narcissism: A qualitative study. Borderline Personality Disorder and Emotion Dysregulation, 7(1), 25. https://doi.org/10.1186/s40479-020-00136-1
Ronningstam, E. (2021). Narcissistic personality disorder: Revisited. Current Opinion in Psychology, 37, 109–114. https://doi.org/10.1016/j.copsyc.2020.10.005
Weinberg, I., Ronningstam, E., & Dimaggio, G. (2022). Narcissistic Personality Disorder: Progress in Understanding and Treatment. Psychiatric Research and Clinical Practice, 4(4), 163–177. https://doi.org/10.1176/appi.prcp.20220025
Chen, R. (2024). Narcissistic personality disorder: A general review. SHS Web of Conferences, 193, 03012. https://doi.org/10.1051/shsconf/202419303012
Brenner, G. (2019). The Toll of Pathological Narcissism on Loved Ones. Psychology Today. https://www.psychologytoday.com/us/blog/experimentations/201904/the-toll-pathological-narcissism-loved-ones
Przeczytaj pozostałe artykuły
Narcystyczne zaburzenie osobowości a relacje interpersonalne – co mówią najnowsze badania?
Narcystyczne zaburzenie osobowości (NPD) to jedno z najbardziej destrukcyjnych zaburzeń osobowości, które potrafi odcisnąć trwałe piętno na relacjach z innymi. Osoby z NPD często zmagają
Coaching oparty na psychologii pozytywnej (PPC) – na czym polega i komu może pomóc?
Psychologia pozytywna powstała z obserwacji i pewnego sprzeciwu wobec faktu, że w konsekwencji wydarzeń historycznych powojenna klasyczna psychologia skupiła się wyłącznie na eliminowaniu bólu i
ADHD a ADD – czy to odrębne zaburzenia o podobnych objawach?
ADHD i ADD — obie nazwy brzmią bardzo podobnie i obie dotyczą zaburzeń związanych z koncentracją uwagi. A właściwie, chcąc mówić bardziej precyzyjnie, dotyczą tego
ADHD a badanie EEG – czy to badanie pomaga w diagnozie?
EEG służy do badania bioelektrycznej czynności mózgu. Dzięki niemu można diagnozować padaczkę, guzy mózgu i wiele innych zaburzeń dotyczących tego organu. Część osób zadaje sobie
ADHD a kofeina – czy kawa to dobry pomysł przy tym zaburzeniu?
Kawa to napój, który większości z nas kojarzy się z pobudzeniem. Często osoby z ADHD zastanawiają się, czy taki dodatkowy pobudzacz nie wyrządzi przypadkiem u
ADHD a uzależnienia – dlaczego osoby z ADHD są bardziej narażone?
ADHD (zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi) to zaburzenie neurorozwojowe, które wpływa na zdolność koncentracji, kontrolowania impulsów i regulowania emocji. Badania naukowe potwierdzają, że osoby