Dzieci, które przedkładają zaspokajanie potrzeb innych ludzi ponad swoje własne dobro, mogą być nazywane idealnymi. W niektórych przypadkach wzbudza to pozytywne uczucia w obserwatorach. Często jednak u podłoża takich zachowań stoi parentyfikacja. Dowiedz się, czym ona jest i jak wpływa na dorosłe życie.

Parentyfikacja — co to?

Parentyfikacja to sytuacja, w której dziecko przyjmuje rolę opiekuna w stosunku do swojego rodzica lub innych członków rodziny. Jest to odwrócenie tradycyjnych ról w rodzinie, które może prowadzić do szeregu negatywnych konsekwencji w życiu dziecka, zarówno w dzieciństwie, jak i w dorosłości.

Jednym z typów parentyfikacji jest tzw. parentyfikacja instrumentalna. W tym przypadku dziecko podejmuje na siebie praktyczne obowiązki, które zazwyczaj spadają na dorosłych. Przykładem może być sytuacja, w której to dziecko zarabia pieniądze na rodzinę, ponieważ rodzice z jakiegoś powodu nie są w stanie tego zrobić. Innym przykładem jest sytuacja, gdy małe dziecko musi zajmować się zdrowiem swojego rodzica, np. idąc do apteki po lekarstwa lub wykonując na nim różne zabiegi pielęgnacyjne. Często zdarza się także, że to starsze dziecko pełni rolę opiekuna dla młodszego rodzeństwa, odrabia z nimi lekcje, odbiera je z przedszkola czy zabiera na różnego rodzaju spotkania z rówieśnikami.

Innym typem parentyfikacji jest parentyfikacja emocjonalna. Tu główny nacisk kładziony jest na aspekty emocjonalne. Dziecko staje się w pewnym sensie „terapeutą” dla swojego rodzica. W sytuacjach trudnych to właśnie ono pociesza rodzica, próbuje go rozbawić czy też wysłuchuje jego problemów. Jest to szczególnie niezdrowe, ponieważ dzieci w takich sytuacjach często czują się odpowiedzialne za emocjonalny stan rodzica i zaczynają myśleć, że to one są przyczyną jego problemów. Obie te formy parentyfikacji mają negatywny wpływ na rozwój emocjonalny dziecka. Mogą prowadzić do problemów z poczuciem własnej wartości, trudności w nawiązywaniu relacji z rówieśnikami czy też problemów w dorosłym życiu.

Związek między DDA (Dorosłymi Dziećmi Alkoholików) a parentyfikacją jest dość skomplikowany i złożony. Chociaż wiele osób dorastających w rodzinach z problemem alkoholowym doświadcza pewnego stopnia parentyfikacji, nie wszystkie osoby będące Dorosłymi Dziećmi Alkoholików zostały dotknięte przez ten akurat problem, podobnie jak nie każde dziecko, którego dotyczy opisywany proces, pochodzi z domu, gdzie występują problemy alkoholowe.

Parentyfikacja w rodzinach z problemem alkoholowym często ma miejsce wtedy, gdy jedno z rodziców, będąc pod wpływem alkoholu lub w wyniku choroby alkoholowej, nie jest w stanie pełnić swojej funkcji opiekuńczej. Wówczas to dziecko, próbując wypełnić lukę, przejmuje odpowiedzialność za obowiązki, które powinny należeć do dorosłych. To może obejmować troskę o młodsze rodzeństwo, zarządzanie finansami domowymi, a nawet troszczenie się o zdrowie i bezpieczeństwo pijącego rodzica. W efekcie dziecko traci okres bezpiecznego dzieciństwa i musi dorastać szybciej. Parentyfikacja w dorosłym życiu odbija się na przykład poprzez problemy z nawiązywaniem zdrowych związków, a także z zakładaniem rodziny. Nierzadko również osoby, które zmagały się z tym problemem, w związku przejmują rolę “opiekuna” swojej partnerki lub partnera.

Parentyfikacja — objawy

Wiesz już, czym jest parentyfikacja. Objawy tego, że dziecka dotyczy problem parentyfikacji,  są najczęściej następujące:

• Nadmierna odpowiedzialność: Dzieci, które doświadczyły parentyfikacji, często czują się nadmiernie odpowiedzialne za innych ludzi, zarówno w dzieciństwie, jak i w dorosłości. Mogą czuć, że to one muszą dbać o rodzeństwo, rodziców czy nawet rówieśników.

• Utrata dzieciństwa: Dzieci parentyfikowane często czują, że straciły swoje dzieciństwo. Zamiast bawić się i uczyć się poprzez zabawę, muszą dbać o innych, martwić się o finanse rodziny czy radzić sobie z trudnymi emocjami.

• Problemy z granicami: Osoby, które doświadczyły parentyfikacji, mogą mieć trudności z ustanawianiem i utrzymaniem zdrowych granic w relacjach. Mogą one nie rozpoznawać, kiedy ktoś przekracza ich granice lub sami mogą nieświadomie przekraczać granice innych.

• Trudności w budowaniu relacji: Parentyfikowane dzieci często mają problemy z budowaniem głębokich, satysfakcjonujących relacji w dorosłości. Mogą obawiać się bliskości, unikać zaangażowania lub być nadmiernie opiekuńcze wobec partnerów.

• Niskie poczucie własnej wartości: Często czują, że ich wartość wynika wyłącznie z tego, co robią dla innych, a nie z tego, kim są.

• Perfekcjonizm: Chęć doskonałego wykonywania zadań i ciągłe dążenie do bycia „najlepszym” może być wynikiem presji wynikającej z wczesnej odpowiedzialności za dorosłych.

• Chroniczne uczucie wypalenia: Osoby parentyfikowane często czują się wypalone i przeciążone, nawet jeśli ich obecne życie nie jest szczególnie stresujące. Może to wynikać z lat niesienia ciężaru odpowiedzialności w młodości.

• Trudności w wyrażaniu emocji: Dzieci, które musiały tłumić swoje emocje, aby radzić sobie z odpowiedzialnością w młodości, mogą w dorosłości mieć trudności z rozpoznawaniem i wyrażaniem swoich uczuć.

Jak zatem widzisz, kiedy relacja rodzic dziecko jest w tak dużym stopniu zaburzona, zmaga się ono z dotkliwymi problemami. Niemal zawsze odbijają się one również na przyszłym — dorosłym życiu.

Parentyfikacja — skutki w dorosłym życiu

Jakie konsekwencje niesie ze sobą parentyfikacja? Skutki w dorosłym życiu to poważny problem dla wielu ludzi. Oczywiście, większość dzieci w pewnym momencie czuje się dumna mogąc pomóc rodzicom, jednak parentyzacja jest bardziej skomplikowana i głęboko zakorzeniona.

Parentyfikacja w dzieciństwie sprawia, że osoby, które jej doświadczyły, mogą mieć problem z ustanawianiem zdrowych granic w relacjach. Mogą też mieć skłonność do przejmowania nadmiernej odpowiedzialności za innych ludzi, co prowadzi do nierównowagi w związkach.

Osoby dorosłe, które były parentyfikowane zmagają się z wysokim poziomem stresu. Przejęcie odpowiedzialności za rodziców w młodym wieku może prowadzić do przewlekłego stresu i chronicznego zmęczenia w dorosłości. Taka osoba może być bardziej narażona na problemy zdrowotne związane ze stresem. Niskie poczucie własnej wartości dotyczy nie tylko dzieci, które zajmują się rodzicami, ale również tych samych osób w momencie, gdy stały się już dorosłe. Nieustanny obowiązek opieki nad rodzicem może skutkować przekonaniem, że wartość jednostki jest mierzona przez to, co robi dla innych, a nie przez to, kim jest. Trudności w ustanawianiu granic dotyczą zarówno dzieci, jak i dorosłych: Osoby parentyfikowane mogą nie nauczyć się, jak stawiać zdrowe granice. Mogą czuć się winne, mówiąc „nie” lub poświęcając czas na własne potrzeby. 
Warto pamiętać również o tym, że zjawisko takie jak parentyfikacja, konsekwencje powoduje także w sferze relacji z innymi ludźmi. Osoby, które były parentyfikowane, mogą czuć się odseparowane od rówieśników. Mogą odczuwać trudności w nawiązywaniu głębokich relacji z innymi, wynikające z obaw przed ponownym przejęciem roli opiekuna. Sporym uszczerbkiem na zdrowiu psychicznym są również stany takie jak choćby zespół lęku uogólnionego oraz depresja. W sytuacji, gdy takie problemy dotyczą Ciebie, warto wybrać się do specjalistów, takich jak na przykład psycholog online oraz psychiatra online.

Parentyfikacja emocjonalna — jak uchronić przed nią swoje dziecko?

Wiesz już, czym jest parentyfikacja, co to oznacza dla osoby, które przejmuje rolę rodzica oraz jakie problemy wynikają z tego procesu. Jak jednak uchronić swoje dziecko przed parentyfikacją? Przede wszystkim pamięta, że jeśli parentyfikacja emocjonalna ma nie być problemem w życiu Twojego dziecka, kluczowe jest:

• Zrozumienie roli rodzica: Pierwszym krokiem w ochronie dziecka przed parentyfikacją emocjonalną jest zrozumienie, co to zjawisko oznacza i dlaczego jest szkodliwe. Edukacja w tym zakresie może być pierwszym krokiem do zapobiegania.

• Poszukiwanie wsparcia u innych dorosłych: Jeżeli jako rodzic czujesz się przytłoczony, poszukaj wsparcia u innych dorosłych — przyjaciół, rodziny czy specjalistów. Dziecko nie powinno być Twoim głównym źródłem pocieszenia czy wsparcia emocjonalnego.

• Ustalanie granic: Uświadom sobie, które tematy są odpowiednie do dyskusji z dzieckiem, a które nie. Chronienie ich przed dorosłymi problemami nie oznacza ukrywania trudności życiowych, ale przekazywania informacji w sposób dostosowany do ich wieku.

• Komunikacja z dzieckiem: Regularnie rozmawiaj z dzieckiem o jego uczuciach i odczuciach. Upewnij się, że wie, iż ma prawo do swoich emocji i że nie jest odpowiedzialne za emocje innych, w tym rodziców.

• Zwracaj uwagę na sygnały: Jeśli zauważysz, że Twoje dziecko jest zaniepokojone, zestresowane lub wycofane, może to być sygnał, że czuje się obarczone odpowiedzialnością emocjonalną. W takim przypadku ważna jest interwencja.

• Współpraca z terapeutą: Jeśli podejrzewasz, że Twoje dziecko doświadcza parentyfikacji emocjonalnej, może być warto skorzystać z pomocy specjalisty. Terapeuta pomoże w zrozumieniu problemu i wskaże odpowiednie narzędzia do radzenia sobie z nim.

• Edukacja i wsparcie: Ucz się o zdrowym rodzicielstwie i korzystaj z dostępnych zasobów. Grupy wsparcia, warsztaty i książki na temat zdrowego rodzicielstwa mogą być nieocenione w zapobieganiu parentyfikacji.

Zapobieganie parentyfikacji emocjonalnej jest kluczem do zapewnienia, że Twoje dziecko będzie miało zdrowe i zrównoważone dzieciństwo. Utrzymanie zdrowych relacji z dzieckiem opartych na wzajemnym szacunku, empatii i zrozumieniu jest podstawą jego przyszłego dobrostanu emocjonalnego.

Parentyfikacja w dorosłym życiu — jak sobie pomóc?

Parentyzacja jest złożonym i wielowymiarowym zjawiskiem, które może mieć poważne konsekwencje dla osób, które doświadczyły tego w dzieciństwie. Jeżeli w młodości byłeś odpowiedzialny za opiekę nad młodszym rodzeństwem, radzenie sobie z problemami rodziców lub pełnienie innych funkcji zarezerwowanych dla dorosłych, może to wpłynąć na Twoje dorosłe życie w nieprzewidywalny sposób. Jak jednak można rozpoznać skutki parentyfikacji i jak sobie z nimi radzić? Sporym wsparciem może okazać się dla Ciebie na przykład psycholog oraz psychiatra.

Rola psychologa w procesie rozumienia i leczenia skutków parentyfikacji

Psycholog kliniczny może być nieocenionym wsparciem dla osoby, która doświadczyła parentyfikacji. Specjalista ten pomoże Ci zrozumieć, jakie skutki miało to dla Twojego rozwoju emocjonalnego i psychologicznego. Sesje terapeutyczne mogą pomóc w zidentyfikowaniu i przepracowaniu uczuć, takich jak poczucie winy, odpowiedzialności czy nadmiernej kontroli nad otoczeniem. Psychoterapia jest także miejscem, gdzie można nauczyć się budowania zdrowych relacji interpersonalnych oraz rozumienia i wyznaczania granic. W wielu przypadkach psycholog zaleca uczęszczanie na sesje psychoterapeutyczne.

Rola psychiatry w procesie rozumienia i leczenia skutków parentyfikacji

W pewnych sytuacjach, kiedy doświadczenia z dzieciństwa prowadzą do poważniejszych zaburzeń psychicznych, takich jak depresja, lęki czy zaburzenia osobowości, interwencja psychiatryczna może być konieczna. Psychiatra jest lekarzem specjalistą, który może zdiagnozować konkretny problem zdrowia psychicznego i zaproponować odpowiednie leczenie, w tym farmakoterapię. Leki mogą pomóc w kontrolowaniu objawów i przywróceniu równowagi chemicznej w mózgu, co może być niezbędne w drodze do zdrowienia.

Dla wielu ludzi, które doświadczyły parentyfikacji, połączenie psychoterapii z ewentualnym wsparciem psychiatrycznym jest kluczem do zrozumienia siebie, przetworzenia traumatycznych przeżyć i nauki, jak żyć pełniejszym, zdrowszym życiem. Ważne jest, aby pamiętać, że każda osoba jest inna i nie ma jednego uniwersalnego rozwiązania dla wszystkich. Warto poszukiwać wsparcia, które będzie najbardziej odpowiednie dla Twojej indywidualnej sytuacji.

Wiesz już, czym jest parentyfikacja emocjonalna i jakie objawy ma parentyfikacja. Skutki w dorosłym życiu także opisaliśmy pokrótce. Pamiętaj o tym, aby uchronić swoje dziecko przed tym zjawiskiem oraz o tym, że jeśli czujesz, że Twoje problemy emocjonalne wynikają właśnie z parentyfikacji z okresu dzieciństwa, zawsze możesz sobie pomóc poprzez wsparcie psychologa oraz psychiatry.