ADHD u dorosłych często „chowa się” za: (1) współwystępującą depresją, lękiem, chorobą dwubiegunową, zaburzeniami osobowości i uzależnieniami, (2) strategiami kompensacyjnymi (sztywna organizacja, nadgodziny, hiperodpowiedzialność, wsparcie partnera, a także wysokie IQ), oraz (3) błędami diagnostycznymi i stereotypami płci (u kobiet dominują objawy „wewnętrzne”, co sprzyja pomyłkom). Najnowsze przeglądy (2023–2025) podkreślają wysoką współchorobowość i niedodiagnozowanie, zwłaszcza u kobiet. Warto rozważyć diagnostykę, jeśli mimo „dobrego funkcjonowania” stale walczysz z chaosem, prokrastynacją, impulsywnością i przeciążeniem.
Sprawdź—> Terapia dla osób z ADHD online
Czym jest „maskowanie” w ADHD?
Maskowanie (ang. masking, camouflaging) to świadome lub nieświadome ukrywanie trudności, aby spełnić oczekiwania społeczne i „wypaść normalnie”. Choć pojęcie to szeroko badano w autyzmie, rosnąca liczba prac wskazuje, że kamuflowanie występuje także u osób z ADHD – od „nadmiernego ogarniania” po perfekcyjnie ułożone kalendarze i nadmierną kontrolę zachowania. W literaturze 2024–2025 podkreśla się, że kamuflowanie nie jest unikalne dla autyzmu; obserwuje się je również w ADHD, a wysoki poziom maskowania bywa związany z gorszym samopoczuciem psychicznym.
Ważne: badania nad maskowaniem w ADHD u dorosłych są wciąż rozwijające się, ale zjawisko jest opisywane m.in. w jakościowych pracach z 2023 r., gdzie uczestnicy relacjonują silną presję, by „trzymać fason” w większości sytuacji społecznych.
Zaburzenia, które najczęściej maskują ADHD
Wiele objawów ADHD nakłada się na symptomy innych zaburzeń. Dlatego diagnoza bywa opóźniona lub mylna – leczy się „wierzch” (np. nastrój), a rdzeń trudności wykonawczych pozostaje nietknięty.
Najczęstsze „maski”:
Zaburzenia lękowe – napięcie, gonitwa myśli, niepokój, unikanie trudnych zadań (często to wtórny lęk do chronicznego „niewyrabiania się”).
Depresja – spadek napędu, problemy z koncentracją, poczucie winy i porażki; nierzadko współwystępuje z ADHD i przykrywa jego obraz.
Choroba dwubiegunowa – impulsywność i wahania aktywności mogą przypominać hipomanię; rozróżnienie wymaga oceny przebiegu i epizodyczności.
Zaburzenia osobowości (np. borderline) – chwiejność emocjonalna i impulsywność bywają mylone z cechami osobowości, a nie z neuro-rozwojowym tłem.
Uzależnienia (alkohol, stymulanty, kannabinoidy) – nierzadko pełnią funkcję „autoterapii” objawów (pobudzenie, nuda, rozregulowanie snu/uwagi), przez co to uzależnienie staje się wiodącą diagnozą.
Co mówią przeglądy 2023–2025? U dorosłych z ADHD często współwystępują zaburzenia nastroju, lęku i SUD (substance use disorders). Taka współchorobowość istotnie zwiększa ryzyko błędnej lub spóźnionej diagnozy ADHD – klinicyści skupiają się na zaburzeniu towarzyszącym, interpretując deficyty uwagi jako jego część.
Strategie kompensacyjne i „wysokofunkcjonujące” ADHD
Wielu dorosłych z ADHD, zwłaszcza ambitnych i inteligentnych, tworzy złożone strategie kompensacyjne:
Sztywne rutyny i systemy: listy, planery, aplikacje z przypomnieniami, blokowanie czasu.
Nadmiar pracy i kontroli: nadgodziny, mikrozarządzanie, perfekcjonizm, „robienie wszystkiego samodzielnie”.
Wybór ról i środowisk, które „niosą”: dynamiczne stanowiska, częste zmiany zadań, presja deadlinów.
„Wsporniki” społeczne: partner przejmuje kalendarz, księgowość, logistykę domu.
Badania jakościowe pokazują, że zanim dojdzie do diagnozy, dorośli z ADHD często latami wymyślają sposoby „omijania” trudności, co wygładza obraz kliniczny – na zewnątrz radzą sobie dobrze, ale kosztem ogromnego wysiłku i wyczerpania.
Wysokie IQ jako „tłumik” objawów
Część danych wskazuje, że wysoki poziom inteligencji u nieleczonych dorosłych z ADHD może kompensować deficyty funkcji wykonawczych (np. szybkie „nadrabianie” zaległości), co utrudnia rozpoznanie. To zjawisko opisywano w badaniach porównujących osoby z ADHD o wysokim i przeciętnym IQ – te pierwsze potrafiły wypadać lepiej w testach mimo realnych trudności dnia codziennego.
Uwaga: nowsze prace neuropsychologiczne sugerują, że również wykształcenie i doświadczenie mogą działać ochronnie – lata praktyki budują nawyki, które częściowo „maskują” deficyty uwagi
Psychoterapia online może być niezwykle pomocna, ponieważ zapewnia dostęp do specjalistycznego wsparcia bez względu na miejsce zamieszkania czy tryb życia. Daje możliwość rozmowy z terapeutą w bezpiecznej, znanej przestrzeni — co często ułatwia otwartość i komfort. Dla wielu osób to także oszczędność czasu i większa elastyczność, dzięki której łatwiej wprowadzić terapię do codziennego harmonogramu. Współczesne badania pokazują, że skuteczność terapii online jest porównywalna z terapią stacjonarną.
Różnice płci i uprzedzenia diagnostyczne
ADHD u kobiet częściej manifestuje się „wewnętrznie” (nieuwaga, przeciążenie, perfekcjonistyczne nadrabianie) niż nadruchliwością. To sprzyja późnym diagnozom i pomyłkom (np. sama depresja/lęk). Systematyczny przegląd z 2023 r. i nowsze prace wskazują na utrwalone luki rozpoznawania – od szkoły po gabinet lekarski.
Dodatkowo, aktualne przeglądy różnic płciowych na poziomie objawów potwierdzają, że kobiety częściej zgłaszają symptomy nieuwagi, co może zostać odczytane jako „zmęczenie” czy „obciążenie rolami”, a nie ADHD. Rosną też dane populacyjne o niedodiagnozowaniu kobiet i późnych rozpoznaniach w dorosłości.
Jak odróżnić ADHD od innych problemów – praktyczna checklista
Poniższe punkty nie zastępują diagnozy, ale pomogą ocenić, czy warto ją rozważyć:
Wczesny początek i ciągłość: ślady objawów (nieuwagi, impulsywności, organizacji) już w dzieciństwie, utrzymujące się (choć mogą wyglądać inaczej) w dorosłości.
Szerokość kontekstów: trudności widoczne w wielu obszarach (praca/dom/relacje), a nie tylko w jednym kryzysie.
Trwałe deficyty wykonawcze: problemy z planowaniem, priorytetyzacją, rozpoczynaniem/kończeniem zadań, „gubienie wątku”, przeciążenie bodźcami.
Historia „gaszenia pożarów”: nawracające spóźnienia, zaległości, kary umowne, niesłowność – mimo wysokiej motywacji.
Kompensacje: gdy zawiedzie kalendarz/rutyna/partner – chaos wraca natychmiast.
Współchorobowość: lęk/depresja nie wyjaśniają całości (po ich terapii nadal pozostają powyższe trudności).
Kiedy szukać specjalistycznej diagnozy
Gdy mimo leczenia lęku/depresji utrzymują się problemy z organizacją, prokrastynacją i impulsywnością.
Gdy „wysokofunkcjonowanie” wymaga ponadprzeciętnego nakładu energii i kończy się epizodami wypalenia.
Gdy objawy były obecne od dzieciństwa, a obecnie nasilają się przy większym obciążeniu (awans, rodzicielstwo).
Wskazówka: Dobra diagnostyka dorosłego ADHD powinna łączyć wywiad rozwojowy, narzędzia przesiewowe, ocenę różnicową (np. choroba dwubiegunowa, zaburzenia osobowości), a także wgląd w współchorobowości i funkcjonowanie wykonawcze. Nowe przeglądy i wytyczne zwracają uwagę na standaryzację tego procesu w praktyce dorosłych.Profesjonalna diagnoza ADHD online
| „Maska” | Na co zwrócić uwagę (podejrzenie ADHD w tle) |
|---|---|
| Depresja | Po poprawie nastroju nadal utrzymują się problemy z organizacją, prokrastynacją, „gubieniem wątku”. |
| Lęk uogólniony | Napięcie narasta przy zadaniach wymagających planowania/prioritetyzacji; stała „gonitwa zadań”. |
| Bipolar | Trudności uwagi i dezorganizacja są **przewlekłe**, a nie tylko w epizodach. |
| Borderline/osobowość | Impulsywność + historia szkolnych kłopotów z uwagą/organizacją od dzieciństwa. |
| Uzależnienia | „Samoleczenie” pobudzenia/nudy; po odstawieniu substancji chaos funkcjonowania nasila się. |
| „Wysokofunkcjonowanie” (kompensacje) | Wszystko działa tylko przy sztywnych systemach; gdy rutyna pęka, natychmiast wraca chaos. |
Potrzebujesz rzetelnej diagnozy lub wsparcia?
Prowadzimy diagnostykę i terapię online (indywidualną i grupową) dla dorosłych z ADHD. Umów konsultację na psychologwnecie.pl – pomożemy oddzielić, co jest ADHD, a co skutkiem ubocznym (np. lęku, depresji).
Przeczytaj pozostałe artykuły
Co może maskować ADHD u dorosłych?
ADHD u dorosłych często „chowa się” za: (1) współwystępującą depresją, lękiem, chorobą dwubiegunową, zaburzeniami osobowości i uzależnieniami, (2) strategiami kompensacyjnymi (sztywna organizacja, nadgodziny, hiperodpowiedzialność, wsparcie
Jak Zmienić Przekonania i Odzyskać Kontrolę nad Życiem? Kompletny Przewodnik po Pracy z Przekonaniami
Czy kiedykolwiek czułeś/aś, że niewidzialna siła sabotuje Twoje wysiłki? Że mimo szczerych chęci wciąż wpadasz w te same schematy myślenia i zachowania? Ta siła ma
Spektrum autyzmu u dorosłych – objawy, przyczyny i skuteczne metody leczenia
Wydawało Ci się kiedyś, że autyzm dotyczy wyłącznie dzieci? To powszechne, ale błędne przekonanie. Spektrum autyzmu u dorosłych to temat, który zyskuje coraz większe znaczenie
Emocje, które wracają: Rozpoznawanie, Mechanizmy i Strategie Oswajania Nawracających Stanów Emocjonalnych
Interaktywna Analiza: Emocje, które wracają Emocje, które wracają Interaktywna analiza mechanizmów psychologicznych i neurobiologicznych oraz skutecznych strategii terapeutycznych. Czym są i dlaczego wracają? Ta sekcja
Jak radzić sobie z trudnymi wspomnieniami: Przewodnik po sprawdzonych metodach psychologicznych
Czy zdarzyło Ci się, że bolesne wydarzenie z przeszłości nie daje o sobie zapomnieć? Trudne wspomnienia, zwłaszcza te o charakterze traumatycznym, potrafią wracać w najmniej
ADHD a Somatyzacja Objawów: Kompleksowy Przegląd Badań Naukowych i Ich Implikacje Kliniczne
Niniejszy artykuł przedstawia kompleksowy przegląd najnowszych badań naukowych dotyczących współwystępowania Zespołu Nadpobudliwości Psychoruchowej z Deficytem Uwagi (ADHD) oraz objawów somatycznych. Celem jest analiza mechanizmów łączących
Bibliografia (wybór, 2020–2025)
Fu X. Adult ADHD and comorbid anxiety and depressive disorders (2025, przegląd).
Hartman C.A. Anxiety, mood, and substance use disorders in adult ADHD (2023, przegląd).
French B. The impacts associated with having ADHD: an umbrella review (2024).
Attoe D.E. Miss. Diagnosis: A Systematic Review of ADHD in Adult Women (2023).
Williams T. Item-level sex differences in ADHD symptoms (2025, systematyczny przegląd).
Canela C. Skills and compensation strategies in adult ADHD (PLOS One, bad. jakościowe).
Ceroni M. Attentive-executive functioning and compensatory factors (2022).
van der Putten W.J. Is camouflaging unique for autism? Comparison incl. ADHD (2024).
Ginapp C.M. “Dysregulated not deficit” – qualitative study (2023).