Dopamina to nie tylko „hormon przyjemności”
O dopaminie mówi się często jak o substancji, która odpowiada za szczęście i motywację. W rzeczywistości jej rola jest znacznie bardziej złożona.
Dopamina to neuroprzekaźnik – chemiczny posłaniec, który reguluje m.in. uwagę, kontrolę impulsów, uczenie się przez nagrody i poczucie motywacji. W zdrowym mózgu dopamina działa jak wewnętrzny system motywacyjny – podpowiada, co jest warte wysiłku, a co nie.
U osób z ADHD ten system działa inaczej. Nie oznacza to „braku dopaminy”, ale raczej zaburzoną równowagę w sposobie jej działania.
Sprawdź—> Terapia dla osób z ADHD online
Układ dopaminowy w ADHD – dwa główne tory
Naukowcy wyróżniają dwa kluczowe szlaki dopaminergiczne, które odpowiadają za zachowania typowe dla ADHD:
Szlak mezolimbiczny (układ nagrody) – łączy pień mózgu (VTA) z jądrem półleżącym. Odpowiada za motywację, przyjemność i wzmacnianie zachowań.
Szlak mezokortykalny (układ kontroli) – prowadzi do kory przedczołowej (PFC), czyli części mózgu odpowiedzialnej za uwagę, planowanie i kontrolę impulsów.
U osób z ADHD te obwody funkcjonują inaczej – i to właśnie stąd biorą się problemy z koncentracją, motywacją czy impulsywnością.
Mózgowy „system nagrody” reaguje słabiej
Badania obrazowe (np. fMRI) pokazują, że u osób z ADHD jądro półleżące – centrum układu nagrody – reaguje słabiej, gdy oczekujemy na coś przyjemnego lub wartościowego.
Innymi słowy, mózg osób z ADHD dostaje słabszy „sygnał dopaminowy” przy nagrodach, zwłaszcza tych odroczonych w czasie (Plichta i in., 2014).
Dlatego codzienne, powtarzalne zadania – takie jak wypełnianie dokumentów czy nauka – mogą być dla osób z ADHD wyjątkowo trudne. Brak natychmiastowej gratyfikacji oznacza brak dopaminowego „paliwa”. To z kolei prowadzi do szybkiego znudzenia, odkładania zadań i poszukiwania silniejszych bodźców.
Dopamina i kontrola uwagi – rola kory przedczołowej
Drugi tor – mezokortykalny – odpowiada za tzw. funkcje wykonawcze: planowanie, organizację, hamowanie impulsów i koncentrację.
U osób z ADHD kora przedczołowa pracuje mniej efektywnie, co potwierdzają badania fMRI. Widać w nich słabszą aktywność obszarów odpowiedzialnych za kontrolę zachowania (Arnstena, 2019).
Przyczyną jest prawdopodobnie niedostateczna stymulacja receptorów dopaminowych D1 w tym obszarze. Zbyt mało dopaminy oznacza, że PFC nie potrafi utrzymać „wewnętrznego hamulca” – dlatego uwaga łatwo się rozprasza, a impulsywność przejmuje kontrolę.
Transporter dopaminy – czyli jak szybko dopamina znika z synapsy
Każdy impuls dopaminowy kończy się jej wychwytem zwrotnym przez transporter DAT. To białko działa jak „odkurzacz” dopaminy w synapsie.
Nowe badania (Itagaki i in., 2024) wykazały, że u dorosłych osób z ADHD, które nigdy nie przyjmowały leków, dostępność transportera DAT jest obniżona – szczególnie w jądrze półleżącym.
Co ciekawe, im mniejsza dostępność DAT w prążkowiu, tym silniejsze objawy nieuwagi. Oznacza to, że zaburzenia w działaniu transportera mogą prowadzić do problemów z regulacją dopaminy, a więc i uwagi.
Receptory dopaminowe – mniej „gniazdek” dla dopaminy
Inne badania PET pokazały, że u osób z ADHD występuje niższa dostępność receptorów dopaminowych D2 i D3 w obszarze układu nagrody (Volkow i in., 2009; MacDonald, 2024).
To tak, jakby w mózgu było mniej „gniazdek”, do których dopamina może się podłączyć.
Efekt? Słabsze odczuwanie satysfakcji i mniejsza motywacja do działania.
To tłumaczy, dlaczego osoby z ADHD często potrzebują silniejszych bodźców, presji czasu lub emocji, by „wejść w tryb działania”.
Psychoterapia online może być niezwykle pomocna, ponieważ zapewnia dostęp do specjalistycznego wsparcia bez względu na miejsce zamieszkania czy tryb życia. Daje możliwość rozmowy z terapeutą w bezpiecznej, znanej przestrzeni — co często ułatwia otwartość i komfort. Dla wielu osób to także oszczędność czasu i większa elastyczność, dzięki której łatwiej wprowadzić terapię do codziennego harmonogramu. Współczesne badania pokazują, że skuteczność terapii online jest porównywalna z terapią stacjonarną.
Jak wspierać swój układ dopaminowy (bez leków)
Oto kilka strategii, które pomagają „projektować dopaminę” w codzienności:
🔹 Dziel zadania na krótkie etapy i dawaj sobie mikro-nagrody.
🔹 Twórz środowisko z jasnymi bodźcami i feedbackiem.
🔹 Szukaj nowości w bezpieczny sposób – zmieniaj kontekst, nie kierunek.
🔹 Dbaj o sen, ruch i światło dzienne – one regulują układ dopaminowy.
🔹 Celebruj małe sukcesy – to naturalny sposób na aktywację układu nagrody.
Podsumowanie
Dopamina nie jest tylko „hormonem przyjemności”. To system motywacyjny, który u osób z ADHD działa w odmienny, często rozregulowany sposób.
Mózg w ADHD słabiej reaguje na odroczone nagrody, a jego system kontroli potrzebuje mocniejszego impulsu, by utrzymać uwagę. To tłumaczy wiele codziennych trudności – i pokazuje, że ADHD to nie kwestia lenistwa, ale neurobiologii.
Wskazówka: Dobra diagnostyka dorosłego ADHD powinna łączyć wywiad rozwojowy, narzędzia przesiewowe, ocenę różnicową (np. choroba dwubiegunowa, zaburzenia osobowości), a także wgląd w współchorobowości i funkcjonowanie wykonawcze. Nowe przeglądy i wytyczne zwracają uwagę na standaryzację tego procesu w praktyce dorosłych.Profesjonalna diagnoza ADHD online
Przeczytaj pozostałe artykuły
Maskowanie objawów ADHD w dzieciństwie – czynniki ukrywające symptomy
https://youtu.be/82hwEg8INRg?si=r8KIZpoCEjLtoMAX ADHD (zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi) ma wiele twarzy. Zbyt długo kojarzyliśmy je wyłącznie z głośnym, niepokornym chłopcem, który nie jest w stanie
Niskoenergetyczne ADHD: co to jest, jak je rozpoznać i pomóc?
„Niskoenergetyczne ADHD”: spokojna twarz zaburzenia uwagi Czy można mieć ADHD i… nie być nadpobudliwym? Coraz częściej trafiają do gabinetów osoby, które nie pasują do stereotypu
Dlaczego tak bardzo przejmujemy się opinią innych? Co mówi nauka o wrażliwości na krytykę
Dlaczego cudze zdanie tak bardzo nas dotyka? Każdy z nas zna to uczucie — jedno krytyczne słowo potrafi zniszczyć cały dzień, a pochwała potrafi go
Dopamina a ADHD: co naprawdę dzieje się w mózgu?
Dopamina to nie tylko „hormon przyjemności” O dopaminie mówi się często jak o substancji, która odpowiada za szczęście i motywację. W rzeczywistości jej rola jest
Diagnoza ADHD i Autyzmu u dorosłych – co mają wspólnego te zaburzenia?
ADHD i zaburzenia ze spektrum autyzmu (ASD) to neurorozwojowe zaburzenia rozpoczynające się w dzieciństwie, często utrzymujące się w dorosłości. Najnowsze prace (2019–2024), w tym badania
Co może maskować ADHD u dorosłych?
ADHD u dorosłych często „chowa się” za: (1) współwystępującą depresją, lękiem, chorobą dwubiegunową, zaburzeniami osobowości i uzależnieniami, (2) strategiami kompensacyjnymi (sztywna organizacja, nadgodziny, hiperodpowiedzialność, wsparcie
Bibliografia (wybór, 2020–2025)
Fu X. Adult ADHD and comorbid anxiety and depressive disorders (2025, przegląd).
Hartman C.A. Anxiety, mood, and substance use disorders in adult ADHD (2023, przegląd).
French B. The impacts associated with having ADHD: an umbrella review (2024).
Attoe D.E. Miss. Diagnosis: A Systematic Review of ADHD in Adult Women (2023).
Williams T. Item-level sex differences in ADHD symptoms (2025, systematyczny przegląd).
Canela C. Skills and compensation strategies in adult ADHD (PLOS One, bad. jakościowe).
Ceroni M. Attentive-executive functioning and compensatory factors (2022).
van der Putten W.J. Is camouflaging unique for autism? Comparison incl. ADHD (2024).
Ginapp C.M. “Dysregulated not deficit” – qualitative study (2023).