ADHD – co to jest?

Przyczyny ADHD

Dotychczas nie udało się jednoznacznie wskazać czynników, które prowadzą do wystąpienia ADHD u danej osoby. Część najnowszych badań podkreśla rolę genetyki. Jeśli w przeszłości w rodzinie są potwierdzone przypadku tego zaburzenia, można podejrzewać, że wystąpi ono w kolejnych pokoleniach. 

Ponadto jako dominujące czynniki prowadzące do wystąpienia ADHD wymienia się:

• Uszkodzenia mózgu;

• Ekspozycja na czynniki szkodliwe podczas ciąży, np. rtęć lub ołów;

• Zażywanie substancji psychoaktywnych przez matkę w okresie ciąży;

• Przedwczesny poród;

• Niska masa podczas narodzin dziecka;

Niektóre badania dowodzą też, że są pewne grupy podwyższonego ryzyka, które wykazują większe prawdopodobieństwo wystąpienia ADHD. Mowa tu o następujących grupach:

• Wcześniaki — osoby urodzone przed 37 tygodniem ciąży.

• Osoby cierpiące na epilepsję.

Jednocześnie warto zaznaczyć, że jako potencjalne przyczyny zostały wykluczone takie czynniki jak: 

• Nadmierne spożywanie cukru;

• Konserwanty dodawane do żywności;

• Alergie;

Diagnostyka w kierunku ADHD 

Stwierdzenie, że w przypadku danej osoby mamy do czynienia z ADHD wymaga złożonego procesu diagnostycznego — opartego o kilka narzędzi. Wynika to z faktu, że objawy sugerujące ADHD — takie jak problemy ze snem, zaburzenia odżywania, obniżenie nastroju, czy lęk — mogą mieć inne podłoże, niezwiązane z tą przypadłością. 

Każdorazowo diagnozowanie ADHD wymaga kontaktu z psychologiem lub psychiatrą. Samodzielna próba identyfikacji tego rodzaju zaburzeń często może prowadzić do błędnych wniosków. 

W tym miejscu trzeba dodać, że gdy diagnoza dotyczy dzieci, dodatkową trudność sprawia fakt, że w gabinecie nie wykazują one codziennych objawów — typowych dla ADHD. Z tego względu tak ważne jest to, aby rodzice obserwowali zachowania ich pociechy i możliwie dokładnie przedstawili je w wywiadzie. 

Niezależnie od tego, czy temat dotyczy Ciebie, czy też Twojego dziecka, nie bagatelizuj go — niewykryte ADHD w wielu sytuacjach prowadzi do znacznego pogorszenia jakości życia. Zdarza się, że prowadzi do występowania innych chorób na tle psychicznym, szczególnie depresji.

Dodatkowo, jeśli objawy sugerujące ADHD dają się we znaki, diagnoza  staje się momentem ulgi — swego rodzaju oczyszczeniem. Pozwala z wyrozumiałością spojrzeć na wszystkie przykre doświadczenia i zastanowić się nad metodami, które usprawnią codzienne funkcjonowanie.  

Występowanie 6 z 9 objawów — podstawa do stwierdzenia ADHD

W przypadku diagnozowania objawów u dziecka konieczne jest potwierdzenie występowania dysfunkcji w następujących obszarach:

• 6 z 9 objawów dotyczących zaburzeń koncentracji;

Oraz/lub:

• 6 z 9 objawów dotyczących hiperaktywności lub impulsywności;

Aby móc prowadzić dalszą diagnostykę w kierunku ADHD, wymienione objawy muszą przejawiać się w większości obszarów życia codziennego. Jednocześnie ich nasilenie musi być większe niż w przypadku pozostałej części populacji. 

Mało tego, należy dowieść, że potwierdzone objawy stanowią utrudnienie funkcjonowania w co najmniej 3 obszarach:

• Życie rodzinne;

• Praca lub szkoła;

• Relacja z przyjaciółmi i kontakty towarzyskie;

Ostatnim z warunków, które decydują o tym, czy mamy do czynienia z ADHD jest wykluczenie pozostałych źródeł występowania objawów. 

Elementy procesu diagnostycznego

Najczęściej proces diagnostycznych składa się z kilku faz. Poniżej przedstawiamy te, które są najczęściej spotykane w praktykach poradni zdrowia psychicznego. 

Wywiad z psychologiem lub psychiatrą

Podstawą diagnostyki jest szczegółowy wywiad, który z pacjentem przeprowadza psycholog bądź psychiatra. 

Jeżeli diagnoza dotyczy osoby dorosłej, pojawiają się tu pytania dotyczące teraźniejszości i dzieciństwa oraz okresu dorastania. Idealnie, gdy osoba poddawana diagnozie ma możliwość kontaktu z rodzicami — jest szansa, że lepiej pamiętać zachowania z dzieciństwa, które sugerują występowanie ADHD. 

W przypadku dzieci ważną rolę w całym procesie diagnostycznym odgrywają rodzice. To oni w dużym stopniu przedstawiają obraz dziecka podczas spotkania z psychologiem. 

Pytania, które padają podczas takiej wizyty dotyczą przede wszystkim:

• Ewentualnego występowania chorób o podłożu psychicznym;

• Historii chorób przewlekłych;

• Przyjmowanych leków;

• Niegrzecznych zachowań takich jak dokuczanie innymi w szkole, zabierania głosu bez czekania na swoją kolej, ciągłe chodzenie po klasie;

• Oceny zdolności skupienia, utrzymania uwagi,  

W rozmowie z rodzicami padają też pytania dotyczące przebiegu ciąży, porodu, rozwoju dziecka, relacji z rówieśnikami oraz zajęć i zainteresowań. 

Ważne, aby psycholog lub psychiatra otrzymał opinię od wychowawcy z przedszkola, lub ze szkoły. W końcu ta osoba ma stale okazję, aby obserwować zachowanie dziecka — tym samym wyłapać pierwsze  symptomy ADHD. 

Test DIVA-5

W przypadku osób dorosłych ważnym narzędziem diagnostycznym jest test DIVA-5. Ma on postać kwestionariusza, który bada występowanie ewentualnych objawów związanych z ADHD. Odnoszą się one zarówno do okresu dzieciństwa/wczesnej młodości, jak i stanu obecnego. 

Celem testu DIVA-5 jest weryfikacja, czy wszystkie 18 objawów ADHD występowało w młodości i/lub nadal występuje w życiu dorosłym osoby badanej. Dla łatwiejszego zrozumienia pytań każde z nich jest uzupełnione przykładami z życia — które łatwiej badanym odnieść do własnych doświadczeń. 

Częstą sugestią jest wypełnianie kwestionariusza w obecności kogoś, kto obserwował osobę badaną w okresie dzieciństwa. Dodatkowe spostrzeżenia mogą uzupełnić obraz zaburzeń związanych z Zespołem Nadpobudliwości Ruchowej. 

Test DIVA-5 bada tylko objawy związane z ADHD — nie padają tu pytania odnoszące się do diagnozy ewentualnych innych zaburzeń lub schorzeń psychiatrycznych. 

Ważny argument przemawiający za diagnostyką w kierunku ADHD u dzieci

Liczne statystyki jednoznacznie dowodzą, że dzieci cierpiące na ADHD są częściej narażone na różnego rodzaju wypadki i kontuzje. Zdarza się, że chcą wspinać się drzewa, nie patrząc na konsekwencje. Są one też mniej ostrożne przy przechodzeniu przez jezdnie. 

Mało tego, dzieci, u których postawiono diagnozę ADHD i rozpoczęto leczenie, cieszą się znacznie lepszymi wynikami w nauce. Jeśli sprawa diagnozy ADHD dotyczy Twojego dziecka, warto podejść poważnie do tematu — tym samym poprawić jakość jego funkcjonowania w obecnym i dorosłym życiu.