ADHD i zaburzenia ze spektrum autyzmu (ASD) to neurorozwojowe zaburzenia rozpoczynające się w dzieciństwie, często utrzymujące się w dorosłości. Najnowsze prace (2019–2024), w tym badania kohortowe, przeglądy oraz metaanalizy neurobiologiczne, pokazują, że te dwa rozpoznania często współwystępują i dzielą część mechanizmów biologicznych, choć nie są tożsame. Poniżej podsumowujemy tylko ustalenia z zaprezentowanych wcześniej źródeł.
Sprawdź—> Terapia dla osób z ADHD online
Współwystępowanie ADHD i ASD u dorosłych: jak często?
U dorosłych z autyzmem ~30–40% spełnia również kryteria ADHD (wyraźnie powyżej tego, czego oczekiwalibyśmy „przypadkiem”).
Z perspektywy odwrotnej: wśród dorosłych z ADHD współistniejący autyzm pojawia się rzadziej, około ~10%.
W populacjach klinicznych i rejestrowych (duże próby) częstość ADHD w ASD pozostaje wysoka także w dorosłości.
Wniosek: współchorobowość nie jest wyjątkiem – to ważny kierunek diagnostyki dorosłych pacjentów.
Co łączy ADHD i ASD? Wspólne mechanizmy neurobiologiczne
1) Częściowo wspólne podłoże genetyczne
Badania genomiczne wskazują na umiarkowaną korelację poligeniczną między ADHD a ASD (ok. 0,3–0,4).
Wspólne ścieżki dotyczą m.in. rozwoju mózgu i funkcji synaptycznych.
Jednocześnie istnieją komponenty unikalne dla każdego zaburzenia (np. silniejsze powiązania genetyczne ADHD z ryzykiem uzależnień; ASD – z cechami poznawczymi i ryzykiem psychoz).
2) Struktura mózgu (MRI/DTI)
W obu zaburzeniach obserwuje się niewielkie obniżenie objętości wybranych struktur podkorowych (prążkowie, elementy układu nagrody) oraz zmiany w istocie białej – m.in. niższą spójność włókien w tylnej części ciała modzelowatego (splenium).
Częściowo obniżona grubość kory (m.in. skroniowe) występuje w obu grupach.
3) Funkcjonalne sieci mózgu (fMRI/EEG)
Zaburzenia dotyczą sieci domyślnej (DMN) oraz sieci uwagowo-wykonawczych.
EEG/ERP wskazuje na zmiany w przetwarzaniu uwagowym w obu zaburzeniach (np. parametry P300).
Co wyraźnie je różni? Różnicujące sygnały dla diagnozy
1) Różnice w morfometrii kory
ADHD: bardziej uogólnione ścieńczenie kory czołowej (m.in. oczodołowo-czołowe, przedni zakręt obręczy), mniejsza powierzchnia kory i mniejsza całkowita objętość mózgu (ICV).
ASD: ICV często prawidłowe lub większe (zwłaszcza we wczesnym rozwoju); miejscami obserwowano nawet lokalne pogrubienie kory (np. w rejonach przedczołowych).
2) Profil łączności funkcjonalnej
ADHD: trudności z „wyciszaniem” DMN podczas zadań, osłabiona aktywacja przedczołowa w sieci wykonawczej (FPN).
ASD: mozaika nad- i hipokonektwności DMN zależnie od obszaru i wieku; słabsza integracja FPN z innymi sieciami; specyficzne zmiany w sieciach sensorycznych i społecznych.
3) Profil poznawczy (WAIS/WISC)
ASD: tzw. „spiczasty” profil – dobre rozumowanie werbalne i niewerbalne przy istotnie wolniejszym przetwarzaniu szybkościowym i nieco słabszej pamięci roboczej.
ADHD: bardziej wyrównany profil; wyniki ogólnie w normie, z lekkim deficytem pamięci roboczej, bez wyraźnego spowolnienia szybkości przetwarzania.
Psychoterapia online może być niezwykle pomocna, ponieważ zapewnia dostęp do specjalistycznego wsparcia bez względu na miejsce zamieszkania czy tryb życia. Daje możliwość rozmowy z terapeutą w bezpiecznej, znanej przestrzeni — co często ułatwia otwartość i komfort. Dla wielu osób to także oszczędność czasu i większa elastyczność, dzięki której łatwiej wprowadzić terapię do codziennego harmonogramu. Współczesne badania pokazują, że skuteczność terapii online jest porównywalna z terapią stacjonarną.
Czynniki ryzyka współchorobowości: co wiemy?
Płeć męska podnosi ryzyko ADHD, ASD i ich współwystępowania.
Czynniki prenatalne (np. silny stres i/lub palenie tytoniu w ciąży) zwiększają prawdopodobieństwo ADHD, co pośrednio sprzyja współchorobowości.
Profil immunologiczny/autoimmunologiczny w rodzinie był powiązany z wyższym ryzykiem współwystępowania.
Status socjoekonomiczny (wyższe dochody/wykształcenie) działał ochronnie.
Najważniejsze różnice i podobieństwa – ściąga dla praktyka
Wspólne:
Częste współwystępowanie w dorosłości (ASD → ADHD ~30–40%).
Częściowo wspólne geny; subtelne zmiany podkorowe i w istocie białej; dysfunkcje DMN i sieci uwagowo-wykonawczych.
Różnicujące:
ADHD: cieńsza kora czołowa, niższa powierzchnia kory, mniejsze ICV; deficyty hamowania i „wyciszania” DMN.
ASD: często prawidłowe/większe ICV; mozaikowa łączność DMN; wyraźne trudności społeczne i sensoryczne; „spiczasty” profil poznawczy z wolnym przetwarzaniem.
Potrzebujesz rzetelnej diagnozy lub wsparcia?
Prowadzimy diagnostykę i terapię online (indywidualną i grupową) dla dorosłych z ADHD. Umów konsultację na psychologwnecie.pl – pomożemy oddzielić, co jest ADHD, a co skutkiem ubocznym (np. lęku, depresji).
Czy dorosły może mieć jednocześnie ADHD i autyzm?
Czy ADHD i ASD mają wspólne przyczyny?
Jak odróżnić ADHD od ASD u dorosłych?
Czy leczenie ADHD pomaga dorosłym z ASD?
Przeczytaj pozostałe artykuły
Diagnoza ADHD i Autyzmu u dorosłych – co mają wspólnego te zaburzenia?
ADHD i zaburzenia ze spektrum autyzmu (ASD) to neurorozwojowe zaburzenia rozpoczynające się w dzieciństwie, często utrzymujące się w dorosłości. Najnowsze prace (2019–2024), w tym badania
Co może maskować ADHD u dorosłych?
ADHD u dorosłych często „chowa się” za: (1) współwystępującą depresją, lękiem, chorobą dwubiegunową, zaburzeniami osobowości i uzależnieniami, (2) strategiami kompensacyjnymi (sztywna organizacja, nadgodziny, hiperodpowiedzialność, wsparcie
Jak Zmienić Przekonania i Odzyskać Kontrolę nad Życiem? Kompletny Przewodnik po Pracy z Przekonaniami
Czy kiedykolwiek czułeś/aś, że niewidzialna siła sabotuje Twoje wysiłki? Że mimo szczerych chęci wciąż wpadasz w te same schematy myślenia i zachowania? Ta siła ma
Spektrum autyzmu u dorosłych – objawy, przyczyny i skuteczne metody leczenia
Wydawało Ci się kiedyś, że autyzm dotyczy wyłącznie dzieci? To powszechne, ale błędne przekonanie. Spektrum autyzmu u dorosłych to temat, który zyskuje coraz większe znaczenie
Emocje, które wracają: Rozpoznawanie, Mechanizmy i Strategie Oswajania Nawracających Stanów Emocjonalnych
Interaktywna Analiza: Emocje, które wracają Emocje, które wracają Interaktywna analiza mechanizmów psychologicznych i neurobiologicznych oraz skutecznych strategii terapeutycznych. Czym są i dlaczego wracają? Ta sekcja
Jak radzić sobie z trudnymi wspomnieniami: Przewodnik po sprawdzonych metodach psychologicznych
Czy zdarzyło Ci się, że bolesne wydarzenie z przeszłości nie daje o sobie zapomnieć? Trudne wspomnienia, zwłaszcza te o charakterze traumatycznym, potrafią wracać w najmniej
Bibliografia (wybór, 2020–2025)
Fu X. Adult ADHD and comorbid anxiety and depressive disorders (2025, przegląd).
Hartman C.A. Anxiety, mood, and substance use disorders in adult ADHD (2023, przegląd).
French B. The impacts associated with having ADHD: an umbrella review (2024).
Attoe D.E. Miss. Diagnosis: A Systematic Review of ADHD in Adult Women (2023).
Williams T. Item-level sex differences in ADHD symptoms (2025, systematyczny przegląd).
Canela C. Skills and compensation strategies in adult ADHD (PLOS One, bad. jakościowe).
Ceroni M. Attentive-executive functioning and compensatory factors (2022).
van der Putten W.J. Is camouflaging unique for autism? Comparison incl. ADHD (2024).
Ginapp C.M. “Dysregulated not deficit” – qualitative study (2023).